که همچنان هنرمندان و صاحبان اندیشه از آن بهره‌ها برده و به انواع مختلف حکایت‌های آن را بازگو می‌کنند. هرچند در ادبیات کلاسیک ایران هیچ اثری تاب مقابله با شاهنامه را ندارد اما در بین حوادث تاریخی این سرزمین وقوع جنگ8 ساله عراق علیه ایران یکی از بی‌بدیل‌ترین حماسه‌های تاریخی است.
قطع یقین در یک چنین حماسه‌ای – حال با هر اسم و نامی که بخوانیمش – رخدادها و شجاعت‌‌ها و دلاوری‌هایی صورت گرفته که می‌توان با دست‌مایه قرار دادن آن توسط اهل ذوق و هنر و قلم، گونه‌ای از ادبیات را با عنوان ادبیات مقاومت رقم زد و تقدیم تاریخ و آیندگان کرد.
اکنون و در آستانه هفته کتاب، فرصت را مغتنم شمرده و به سراغ کتب حوزه جنگ و یا همان دفاع مقدس رفتیم تا ببینیم در این اوضاع آشفته بازار کتاب، این عرصه در چه وضع و حالی به سر می‌برد. بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس که نهادی فرهنگی- نظامی است و بنیاد شهید و امور ایثارگران که نهادی دولتی- فرهنگی است،دو نهاد اصلی متولی چاپ و نشر در حوزه دفاع مقدس هستند.
البته در کنار این دو نهاد سازمان‌ها و تشکل‌های دولتی و نیمه دولتی دیگری نیز چون حوزه هنری که در فصل جداگانه به آنها پرداخته می‌شود.
بنیاد حفظ آثار دفاع مقدس جایگاه نظارتی و هدایتی دارد
یکی از اصلی‌ترین نهادها و سازمان‌های متولی امور فرهنگی دفاع مقدس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس است که درواقع یادگار به جا مانده از ستاد تبلیغات جبهه و جنگ است. تا چند سال قبل این مجموعه خود راسا اجرای بسیاری از برنامه‌های مرتبط به حوزه دفاع را برعهده داشت ولی با تصویب اساسنامه آن جایگاهی نظارتی یافت و امور اجرایی را برعهده نگرفت و این مسئله در حوزه ادبیات نیز رخ نمود.
مسئولان معاونت ادبیات بنیاد معتقدند این نهاد در راستای جایگاه نظارتی و هدایتی خود دو هدف اصلی را دنبال می‌کند و مهمترین آن حمایت از ناشران خصوصی است و در این راستا ابتدا یک سوم تیراژ کتاب را از ناشران خصوصی در تهران و نیمی از تیراژ را از ناشران استان‌ها پیش‌خرید می‌کنند
و اقدام حمایتی دیگر پرداخت حق تالیف به مولف اثر است. اما خود مجموعه بنیاد نیز اقدام به چاپ تعدادی از کتب مرجع، تاریخ شفاهی، راهیان و راویان نور و یا آثاری که کمتر ناشری به آن می‌پردازد مثل مسائل مربوط به تاریخ عملیات‌ها کرده و به شبکه تولید کتب می‌افزاید.
ولی متاسفانه این کتب در دایره توزیع عمومی در سطح کشور نمی‌رود و تنها به کتابخانه‌های بنیاد حفظ آثار در سطح استان‌ها و همچنین کتابخانه‌های عمومی، دانشگاه‌ها و کتابخانه‌های تخصصی ارسال می‌شود. بر این اساس است که اغلب کتب منتشر شده توسط این نهاد در بازار کتاب غایب است.
در زمینه‌های مختلف ادبی، کتبی بسیار فاخر و متناسب با نیاز امروز جامعه جوان ایران در معاونت ادبیات بنیاد حفظ آثار تولید شده اما به درستی بازاریابی نشده است؛ شاید اگر بگوییم مظلوم واقع شده زیاده‌روی نکرده‌ایم. همکاری این نهاد با 15 ناشر خصوصی در تهران و سایر شهرستان‌ها حکایت از نگاه نوینی به حوزه نشر ادبیات دفاع مقدس دارد ولی باید فکری به حال سیستم توزیع و بازاریابی آثار نشر شود.
در حالیکه در طول یک سال گذشته این نهاد، موفق به انتشار 136 عنوان کتاب شد، این پرسش مطرح است که چند عنوان آن توانسته بازار کتاب را تکان دهد؟ از این مجموعه آثار 20 عنوان در ادبیات داستانی، 53 عنوان خاطره، 38 عنوان شعر، 16 عنوان پژوهش و 9 عنوان در حوزه ادبیات کودک بوده است.
بنیاد شهید و رویکردی انسانی
بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز چند سالی است که در معاونت پژوهش و ارتباطات فرهنگی خود بخشی را با عنوان نشر شاهد فعال کرده است. انتشارات شاهد در چند سال اخیر نزدیک به 70 عنوان کتاب را در سال منتشر می‌کند که تمامی این کتب با دو رویکرد اسنادی و رویکرد ترویجی منتشر شده است.
اما در طول دو سال گذشته این مجموعه سمت و سوی حرکت خود به تولید آثار مستند شهدا تغییر داده است و علت مهم آن نیز وجود قوی‌ترین مرکز اسناد و آثار به جا مانده ارزش‌هاست. نشر شاهد نیز چندان به نیاز مخاطب توجه ندارد چراکه ابتدا آن مجموعه را ماهیتا یک نهاد اسنادی می‌داند و معتقد است وارث اسناد شهید است.
دومین دلیل که نشر شاهد به بازار توجه ندارد، دسترسی به بزرگ‌ترین مخزن از آثار شهدا و ایثارگران است که خود می‌تواند تا سال‌ها چراغ این نشر را روشن نگه دارد و دلیل سوم نیز نبود انگیزه در بخش خصوصی برای انتشار آثار است.
جالب آنکه همین اسناد گرانبها که اگر مناسب و به درستی در دسترس مخاطب قرار گیرد – البته به همین صورت خام – تاثیرگذار خواهد بود صرفا در 30 فروشگاه در سطح کشور و 7 کتابفروشی متعلق به نشر شاهد توزیع می‌شود.
انتشارات سوره – دا و بابانظر
کمتر از یک سال پیش دفتر ادبیات مقاومت حوزه هنری مراسم رونمایی کتابی را برگزار کرد که اکنون به چاپ نودم خود رسیده است. امروز کتاب «دا» نامی آشنا برای ایرانیان است. برخلاف شایعات موجود درخصوص فروش دولتی این کتاب، اما مردم واقعا از این کتاب استقبال می‌کنند.
حوزه هنری و انتشارات سوره سال‌هاست که در حوزه ادبیات مقاومت فعال‌اند و البته آثار ماندگاری را تقدیم جامعه کرده‌اند ولی روایت کتاب «دا» سرآغاز یک تحول شگرف و قابل تقدیر در حوزه ادبیات دفاع مقدس است.
این مجموعه با یک سیستم بازاریابی درست و تکمیل آن با تبلیغات رسانه‌ای توانست نبض بازار کتاب را در دست گیرد. شاید وجود این نگاه توانست جریانی را در این نشر راه‌اندازی کند که پس از «دا» بلافاصله با انتشار کتاب «بابانظر» بار دیگر بازار کتاب را تکان دهد تا آنجا که حتی کتابفروشی‌هایی که صرفا کتب دانشگاهی را عرصه می‌کنند هم این دو اثر را در ویترین خود قرار دهند.
همشهری جمعه
